Komisja Młodych Federacji ZZK w sprawie Art. 188 kp

W ostatnim czasie, członkowie Komisji Forum Młodych Federacja ZZK, poproszeni zostali przez pracowników, w związku z pojawiającymi się wątpliwościami dotyczącymi trybu udzielania przez pracodawców opieki na dziecko do lat 14, o wyjaśnienie tegoż zagadnienia. Jako że Komisja Forum Młodych powołana została do działalności na rzecz młodych członków organizacji związkowych jak i pracowników, postanowiliśmy zabrać głos w tym temacie. Jest to jak najbardziej na miejscu, gdyż to właśnie w głównej mierze młodych pracowników dotyczy Art. 188 kp, czyli właśnie opieka na dziecko do lat 14

art. 188. [Dni wolne na opiekę nad dzieckiem]

§ 1.

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

§ 2.

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.

§ 3.

Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Wydawać by się mogło że wszystko jest jasne i klarowne, gdyż nie jest to żadna nowość w Kodeksie Pracy, co prawda w 2016 roku miała miejsce nowelizacja Art. 188, ale była ona jedynie kosmetyczna i wprowadziła możliwość formy godzinowego korzystania z tego uprawnienia. Główne wątpliwości natomiast budzić zaczął tryb wnioskowania o opiekę. Sam Kodeks Pracy w tym aspekcie jest bardzo ogólnikowy a wśród bardziej „skrupulatnych” osób zaczął pojawiać się pogląd, jakoby jedynie pisemny wniosek i zgoda pracodawcy dawała możliwość skorzystania z uprawnienia, co w sytuacjach nagłych jest dużym utrudnieniem dla pracujących rodziców. W tym wypadku należałoby poszukać odpowiedzi w orzecznictwie. I tak Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu w wyroku z dnia 21 sierpnia 2019 r. Sygn. Akt XP 343/18 w uzasadnieniu wskazał „Przepis ten nie zawiera żadnych ograniczeń jeżeli chodzi o termin wykorzystania tego zwolnienia. Ponadto art. 188 kp nie uzależnia terminu zwolnienia od pracy od zgody pracodawcy, a więc podobnie jak np. w przypadku urlopu na żądanie, pracodawca zobowiązany jest udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy w terminie wskazanym przez niego. Aby pracownik mógł skorzystać ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem musi zgłosić pracodawcy chęć skorzystania z niego we wskazanym przez siebie terminie. Forma samego wniosku (pisemna, ustna, telefoniczna itp.), nie ma przy tym żadnego znaczenia. Istotne jest tylko aby pracodawca mógł się z nim realnie zapoznać. Poza tym pracownik nie ma obowiązku uzasadniania swojego wniosku, czy dokumentowania potrzeby skorzystania za zwolnienia z pracy w danym dniu.” Jak więc widać tryb wnioskowania w ocenie sądu jest specyficzny i korzystny dla pracownika, gdyż utworzony został dla sytuacji szczególnych, związanych z rodzicielstwem. Natomiast co w przypadku odmowy udzielenia opieki przez pracodawcę. Tu ciekawy komentarz pojawił się w publikacji „Kodeks Pracy z komentarzem oraz ustawy okołokodeksowe” Iwona Jaroszewska Ignatowska gdzie autorka wskazuje „Pracodawca nie może negocjować z pracownikiem innego terminu na udzielenie dni opieki, ponieważ jest związany wnioskiem pracownika także co do terminu udzielenia tych dni wolnych. Pracodawca mógłby odmówić ich udzielenia wówczas, gdyby pracownik wykorzystywał je niezgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (art. 8 k.p.), np. w celu nieformalnego strajku.”

W przypadku zwolnienia na opiekę o którym mowa w art. 188 kp wniosek pracownika o udzielenie zwolnienia od pracy jest dla pracodawcy wiążący, pracownik wybiera te dni i samodzielnie też decyduje o tym, czy ze zwolnienia skorzysta w wymiarze godzinowym czy dziennym.

Komentarze do tego przepisu dodają jednak, że z obowiązku dbałości o dobro pracodawcy należy jednak wywieść nakaz możliwie maksymalnego uprzedzenia pracodawcy o terminie zwolnienia (vide: A.Sobczyk (red.) Kodeks pracy. Komentarz, Wyd. 5, Warszawa 2020).

Także w założeniu pracodawca nie powinien odmawiać pracownikowi korzystania z Art. 188 kp we wskazanym przez niego terminie. Podobnie stanowisko zajęła Państwowa Inspekcja Pracy w publikacji „Inspektor Pracy” NR 9 z 2016 r. gdzie wskazane jest, iż „Pracownik, który zwraca się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie zwolnienia na podstawie art. 188 KP, nie ma obowiązku szczegółowego uzasadniania takiego wniosku. Zwolnienie przysługuje z mocy prawa. Pracownik nie musi dopełniać żadnych szczególnych formalności ani motywować swojego wniosku o jego udzielenie. Ze względu na cel zwolnienia należy przyjąć, iż pracodawca jest związany wnioskiem pracownika i ma obowiązek udzielić go w terminie przez niego wskazanym. Jednakże – o ile jest to możliwe – pracownik powinien wcześniej powiadomić o terminie zwolnienia.”

Wspomnieć należy jednak, że pracownik powinien złożyć wcześniej do akt osobowych (wynikające z Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 2369) w sprawie dokumentacji pracowniczej), oświadczenie o zamiarze bądź też braku korzystania z uprawnienia w danym roku, istnieje także możliwość dzielenia się rodziców dniami opieki.

Jak widać więc uprawnienie wynikające z Art. 188 jest szczególne a i forma jego wnioskowania zależna od indywidualnej sytuacji pracownika. Pracownik o ile to możliwe powinien w ramach dobrych relacji z pracodawcą w możliwie najszybszym terminie poinformować o chęci skorzystania z opieki, natomiast pracodawca w założeniu nie powinien jej odmawiać.

W sytuacjach skrajnych przytoczyć należy, że naruszanie przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy).

Sebastian Szwarc
Przewodniczący Komisji Forum Młodych Federacja ZZK